GJERMANI- Gazetari gjerman, Tesseo La Marca i ka kushtuar një artikull udhëtimit të tij në Shqipëri gjatë sezonit veror. Në artikull ai ka rreshtuar gjashtë “mësime” që sipas tij, i ka nxjerrë gjatë periudhës së qëndrimit në tokën shqiptare.
Ai shprehet se nëse dikush zhvillon një vizitë në Shqipëri nuk duhet të mbështetet në orientimin e Google Maps pasi rrugët të dalin gabim osë pa krye. Por pavarësisht kësaj shprehet se ja vlen ta vizitosh vendin me makinë.
Në shkrimin e mëposhtëm, gazetari shton se një tjetër temë e ndjeshme e evidentuar gjatë udhëtimit ishin makinat e shtrenjta në rrugët e vendit, të cilat sipas kishin një kontrast i madh më banesat e pasuvatuara ose mungesën e parave të popullsisë.
Ndërkohë një tjetër “mësim” i listuar është “mikpritja” në Shqipëri. Ai shprehet se i kishte bërë përshtypje sesi policia nuk e ndaloi vetëm sepse ishte turist, ndonëse me një patente provizore, dhe se makinat e shtrenjta gjithashtu nuk ndalohenin asnjëherë nga policia rrugore.
ARTIKULLI I PLOTË:
Shkëmbinj dhe degë që përplasen në makinë. Tundimi për t’u dorëzuar dhe për t’u kthyer prapa është i madh. Dhe pastaj papritmas: asphalt i teknologjisë së fundit, i niveluar dhe i shtruar në mënyrë të përsosur. Marr frymë lirisht dhe shtyp pedalin e gazit deri në fund.
Asnjë shofer tjetër nuk ka arritur deri këtu; e kemi të gjithë autostradën për vete. A është kjo një dhuratë nga qielli? Apo thjesht vepër e një zyrtari të korruptuar që ka shpenzuar ndonjë lloj parash për zhvillim këtu? Pas disa minutash, vjen përgjigjja: autostrada papritur dhe pa asnjë paralajmërim të çon në një shteg të pashtruar, për mushka, të ndërprerë nga kanione të panumërta të vogla të krijuara nga rrebeshi i fundit. Shtyp frenat me forcë pikërisht në kohë.
Gropa dhe një rrugë shtetërore e shënuar gabimisht në Google Maps: Kjo është ajo që duhet të prisni kur nisni një udhëtim me makinë në Shqipëri . E megjithatë, ia vlen ta eksploroni këtë shtet të vogël ballkanik, as aq të madh sa Brandenburgu, me makinë. Një vend që ka shumë për të ofruar, nga plazhet me rërë në Adriatik deri te malet e larta alpine, nga kishat ortodokse deri te xhamitë osmane.
Marrja me qira e një makine në Shqipëri është e lehtë dhe relativisht e lirë. Për më tepër, shumë shqiptarë flasin gjermanisht, italisht ose anglisht në hotele dhe restorante. Ata që janë të gatshëm të përballen me trafikun e zhurmshëm të Tiranës ose të Durrësit dhe rrugët me gropa në brendësi të vendit do të shpërblehen bujarisht: me fshatra piktoreske, shkëmbinj marramendës dhe pamje marramendëse të Rivierës Shqiptare. Gjatë rrugës, ka mundësi të shumta për të zgjeruar horizontet tuaja.
Mësimi 1: Mos u mbështetni te Google Maps
Vendi ka një histori të kohëve të fundit të trazuar, ndonjëherë tragjike. Kur diktatura staliniste e Enver Hoxhës u shemb në vitin 1990, vendi mesdhetar u zhyt në një kaos të ngjashëm me atë të luftës civile, nga i cili u rikuperua vetëm ngadalë.
Sot, Shqipëria është një vend kandidat për në BE, ku progresi i shpejtë dhe kushtet para-industriale përplasen pa mëshirë. Kjo është arsyeja pse rrugët e shtruara mirë nuk ekzistojnë as në Google Maps, ndërsa shtigjet e mushkave ndonjëherë shënohen si autostrada. Megjithatë, turizmi është rritur ndjeshëm vitet e fundit. Edhe pse marketingu profesional i destinacioneve është ende në zhvillim e sipër, vendi është bërë një këshillë jo aq sekrete për pushime falë përhapjes së zellshme të informacionit gojë më gojë. Përveç peizazhit, udhëtarët shprehin entuziazëm për çmimet e përballueshme dhe mikpritjen në dukje të pakufishme shqiptare.
Kështu që e bëra destinacionin tërheqës edhe për gruan time. Së pari do të marrim tragetin nga Italia përtej Adriatikut për në Durrs, ku do të marrim me qira një makinë për të eksploruar jugun e vendit. Destinacioni ynë i parë është Berati, një qytet me arkitekturë osmane. Rruga më pas na çon përtej Vjosës (lumi i fundit i madh i egër i Evropës) deri te burimet termale pranë Përmetit. Prej andej, janë vetëm disa kalime për në shkëmbinjtë e Rivierës Shqiptare me plazhet e saj të gjata. Për të ecur përpara, nuk duhet të mbështeteni vetëm te hartat dixhitale, por duhet të dëgjoni edhe këshillat e vendasve herë pas here.
Mësimi 2: Makinat e shtrenjta janë një temë e ndjeshme
Mjeti ynë për udhëtimin rrugor është një Citroën C1 i vogël i kuq. Në qytetet e Shqipërisë, mezi bie në sy. Rrugës për në Berat, has pothuajse ekskluzivisht SUV luksoze të lëmuara. Markat gjermane si Mercedes, BMË dhe Audi janë veçanërisht të njohura. Megjithatë, në fshat, ka ende shumë makina të vjetra dhe të konsumuara në rrugë.
Makinat luksoze krijojnë një kontrast të çuditshëm me fasadat e shtëpive të rrënuara të shpërndara në të gjithë peizazhin. Me një prodhim të brendshëm bruto për frymë prej rreth 10,000 dollarësh, Shqipëria është një nga vendet më të varfra në Evropë. 4.5 përqind e popullsisë është e kequshqyer dhe shumë shtëpi mbeten skelete të pa suvatuara për shkak të mungesës së parave. Pra, nga vjen ky begati e automobilave?
Kush e di më mirë se ata që ngasin makina luksoze nëpër blloqe? Tre të rinj me shpatulla të gjera dhe nofulla të mëdha dalin nga një BMË X5 e bardhë përpara nesh. Shoferit nuk i duket qesharake pyetja ime e ndrojtur: “Shikoni rrugët. Ju duhen makina të mëdha dhe të forta.” Një argument bindës. Dhe duke pasur parasysh gjatësinë dhe shprehjet e zymta të tre burrave, pyetje të mëtejshme janë të panevojshme.
Mësimi 3: Mos prano autostop natën
Është mbrëmje, jemi pak jashtë Beratit dhe e kuptojmë se ka njerëz këtu për të cilët rrugët e këqija mund të jenë në fakt një avantazh. Sa më shumë errësohet, aq më shumë prej tyre shfaqen në dritat e dritave. Të përkulur dhe vetëm, ata ecin përgjatë rrugës, disa gra, por kryesisht burra të moshuar. Edhe plaku, pranë të cilit më në fund ndalojmë për ta transportuar, nuk mund të shpjegojë nga janë ose ku po shkojnë. Unë vetë bëja autostop dhe e di sa mirë është të të çojnë për disa kilometra.
Duhet pak kohë derisa të gjejmë një vend në hartë që tingëllon si fjala që plaku me xhaketën e grisur vazhdon ta përsërisë. Një gisht i madh lart, një buzëqeshje. Kështu funksionon komunikimi në këto raste. Nuk është keq që plaku nuk flet shumë, sepse ka një erë të tmerrshme.
Në destinacion, plaku më falënderon. Një tjetër shpërthim ajri, që mban erë birre dhe vere. Pastaj ai dridhet dhe tërheq dorezën, duke u përpjekur më kot të hapë derën. Vetëm kur diçka përplaset, më kujtohet se kyçi i sigurisë për fëmijë duhet të jetë ende i aktivizuar. Ia hap derën plakut nga jashtë. Burri falënderon përsëri, pastaj largohet shpejt duke çaluar. Ai e lë dorezën e thyer të derës mbi sedilje. Mirupafshim, pagesa shtesë për makinë me qira.
Mësimi 4: Enver Hoxha? Njeri i mire
Tomori, mikpritësi ynë në Berat, e ka më mirë. “Janë shumë të varfrit ata që ende ecin nga një vend në tjetrin”, thotë ai, “të moshuar si unë, me një pension ekuivalent me 200 euro në muaj”. Ai është me fat që zotëron një shtëpi simpatike në qendrën historike të Beratit. Sot, ai u jep dhoma me qira turistëve. Ai i përdori paratë për të blerë një biçikletë dhe për të financuar studimet e të birit në Tiranë.
“Edhe unë do të kisha dashur shumë të udhëtoja në jetën time”, thotë Tomori në tarracën e tij me pamje nga qendra e Beratit. Për shkak të shtëpive të bardha karakteristike me shumë dritare të vendosura në mënyrë simetrike, Berati quhet edhe “Qyteti i një mijë dritareve”.
Tomori do të kishte dashur të shihte Italinë ose SHBA-në, thotë ai. Por kjo është e pamundur për shkak të kostove. Më parë, nën diktaturën e Enver Hoxhës, radioja ia plotësonte kuriozitetin për botën e gjerë. Ai dëgjonte fshehurazi stacione italiane në dhomën e tij; i pëlqenin këngët e Adriano Celentanos dhe Caterina Casellit.
Ai flet rrjedhshëm italisht. “Por atëherë, isha i kujdesshëm që të mos e lija askënd ta vinte re”, thotë Tomori. Nëse njerëzit e gabuar do ta kishin zbuluar se ai po dëgjonte radio italiane, ai do të ishte arrestuar si spiun.
Megjithatë, ai e konsideron Enver Hoxhën, diktatorin paranojak të asaj epoke, si një njeri të mirë. Të paktën nën socializëm, të gjithë kishin të ardhura të garantuara dhe djali i tij nuk do të kishte pasur nevojë të largohej. Droga dhe krimi gjithashtu nuk ekzistonin në atë kohë.
Megjithatë, sot është ndryshe. Kjo është arsyeja pse problemi me makinat luksoze është i qartë për Tomorin: “Të gjithë këta të rinj me SUV të shtrenjtë – nga mendoni se i marrin paratë? Të gjithë flenë me një armë nën jastëk.” Ai do të preferonte të kishte vetëm biçikletën e tij.
Mësimi 5: Edhe makinat e vjetra mund të jenë simbole statusi
Nga Berati, udhëtimi vazhdon drejt maleve të egra të Përmetit, ku këmbët e lodhura nga udhëtimi i gjatë me makinë mund të relaksohen në ujërat termale të ngrohta 25 deri në 30 gradë të burimeve të Bënjës. Ura e harkuar prej guri e shekullit të 18-të e Urës së Katiut në sfond krijon një ndjesi udhëtimi në kohë.
Kodrat shpejt ia lënë vendin vargmaleve të ashpra. Rruga nga Përmeti në Detin Adriatik kalon pranë kopeve të deleve dhe mureve të vjetra prej guri. Është interesante se numri i SUV-ve zvogëlohet sa më shumë që futesh në fshatrat e Shqipërisë, edhe pse këtu është vendi ku nevojiten më shumë. Në vend të kësaj, has njerëz mbi gomarë ose traktorë të vjetër që lëvizin me shpejtësi.
Nëse pyet njerëzit e zakonshëm këtu, secili ka teorinë e vet se nga vijnë makinat luksoze. Disa, tregojnë për trafikun e drogës, ndërsa të tjerë flasin për korrupsionin. Dhe se korrupsioni e ka qendrën larg, në kryeqytet.
Ajo që është e padiskutueshme është se makinat kanë një rëndësi të madhe në shoqërinë shqiptare. Edhe ata që ngasin një Mercedes-Benz të përdorur dhe të vjetër e mirëmbajnë atë në një gjendje të shkëlqyer. Ka lavazhe të vogla makinash në pothuajse çdo oborr dhe parking.
Punonjësi i një lavazhi të tillë e shpjegon dashurinë e shqiptarëve për makinat në këtë mënyrë: “Për shumë shqiptarë, një makinë është pasuria e tyre më e rëndësishme. Ata punojnë jashtë vendit, duke jetuar këtu e atje. Shtëpia bëhet dytësore dhe makina edhe më e rëndësishme.” Kjo është e kuptueshme: Shqipëria është një vend klasik emigrues – remitancat e dërguara nga shqiptarët që jetojnë jashtë vendit në ish-atdheun e tyre janë jetësore për ekonominë. Në një vend ku jeta e mirë është varur nga lëvizshmëria për dekada të tëra, automobili në mënyrë të pashmangshme merr një rëndësi të veçantë.
Mësimi 6: Besimi në mikpritje
Drejt fundit të udhëtimit me makinë, më në fund na ndalon policia. Është vonë pasdite dhe dritat tona nuk janë ndezur. “Leja jote e drejtimit,” thotë oficeri i policisë nga dritarja e hapur kur vëren se nuk flas shqip. Bëhem nervoz. E kam humbur patentën time italiane para këtij udhëtimi dhe kam me vete vetëm një patentë italiane provizore, por nuk është e vlefshme këtu. Oficeri i policisë më shikon. “Turist?” Unë përqesh me kokë. “Mund të shkosh.”
Ja ku ishte përsëri, mikpritja legjendare shqiptare. Na shpëtoi
përsëri këtë herë. Falë saj, peizazhit dhe kuzhinës së nënvlerësuar shqiptare, ky udhëtim ia vlejti patjetër.
Policia nuk po i kursen vetëm turistët. Pavarësisht kontrolleve të fryra të trafikut, nuk pamë asnjë SUV të ndaluar; gjithmonë ishin vetëm makina të vogla si e jona. Nuk mund ta fajësosh policinë. Si një turist i pavëmendshëm, pronarët e SUV-ve më lanë të shpëtoja pa u ndëshkuar për shkakt të pyetjeve budallaqe; në fund të fundit, kjo është ajo që dikton mikpritja shqiptare. Por zyrtarët policorë vendas nuk do të dilnin kaq lehtë pa pasoja.
