BRUKSEL – Përveç faktit që është sërish e zënë në befasi nga nisma e Donald Trump me Vladimir Putin, Evropa duhet të përballet edhe me një problem që është si diplomatik ashtu edhe ligjor. Një problem që po shkakton jo pak siklet. Pyetja është: si mund të mbërrijë presidenti rus në Hungari, dhe pra në territorin e BE-së, pa shkelur sanksionet e vendosura nga Brukseli dhe urdhrin e arrestit të Gjykatës Ndërkombëtare Penale? Një enigmë e vërtetë.
Pika e nisjes është ndalimi për avionët rusë për të fluturuar në hapësirën ajrore të Bashkimit Evropian. Bëhet fjalë për një ndalim që nuk lidhet personalisht me Putinin apo Lavrovin, ministrin e fuqishëm të Jashtëm, por vetëm me fluturimet. Një ndalim që mund të anashkalohet në dy mënyra: “SAR-i” i Moskës mund të ulet në Budapest me një avion që nuk është rus, për shembull duke siguruar një “udhëtim” në Air Force One të Trump-it — hipotezë krejtësisht jorealiste; ose një shtet i vetëm i BE-së jep një përjashtim, një mundësi që hyn brenda kompetencave të qeverive kombëtare.
Në këtë rast, Kremlini do të duhej ta kërkonte atë nga një prej këtyre tre shteteve: Polonia, Rumania ose Bullgaria (përveç, sigurisht, Hungarisë), me Varshavën që duket më pak e prirur të tregohet e mirëkuptueshme ndaj rusëve. Nëse asnjë prej këtyre tre anëtarëve të BE-së nuk do të shprehej e gatshme, avioni i Putinit do të duhej të bënte një devijim të madh, duke kaluar mbi katër shtete që nuk i përkasin BE-së dhe duke pasur shumë kujdes të qëndronte në hapësirën ndërkombëtare. Ai do të duhej të fluturonte fillimisht mbi Turqinë, të bënte një kthesë të gjerë mbi Mesdhe dhe pastaj të kalonte mbi Shqipëri, Kosovë dhe Serbi. Dhe më pas të zbriste në tokën hungareze, ku tashmë është garantuar hyrja e kreut të Kremlinit. “Jemi gati – tha ministri i Jashtëm hungarez Péter Szijjártó – të krijojmë kushtet e duhura që presidentët amerikan dhe rus të mund të zhvillojnë bisedime në kushte sigurie dhe paqeje”.
Pasi, pra, të jetë anashkaluar ky problem i parë, do të duhet të zgjidhet edhe një i dytë: urdhri i arrestit ndaj Putinit i lëshuar nga Gjykata Ndërkombëtare Penale. Është e vërtetë që Budapesti u tërhoq nga Gjykata disa muaj më parë, por anëtarësimi mbetet në fuqi për një vit pas “dorëheqjes”. Pra, për momentin, Hungaria është ende pjesë e saj në çdo kuptim. Dhe në fakt, shpjegoi një zëdhënës i GJNP-së, “tërheqja nuk ka asnjë efekt mbi procedurat në zhvillim apo mbi çështjet që tashmë janë në shqyrtim nga Gjykata”. Prandaj, edhe për autoritetet hungareze, ekzekutimi i urdhrit të arrestit është “një detyrim ligjor dhe një përgjegjësi”.
Është e qartë, megjithatë, se kjo çështje do të zgjidhet në mënyrën më të thjeshtë: kryeministri hungarez do ta injorojë. Nuk do ta respektojë të drejtën ndërkombëtare, edhe sepse nuk ekziston asnjë sanksion që mund ta trembë. Dhe në fakt, Orbán ka qenë i qartë: “Ministrat e Jashtëm të SHBA-ve dhe Rusisë po përpiqen të zgjidhin çështjet e mbetura pezull dhe më pas do të mund të takohen në Budapest një javë më pas”. Po aq e qartë është që zgjedhja e kryeqytetit hungarez nuk është rastësi. Orbán është lideri evropian që e mbështet më shumë Putinin, duke u përpjekur të bllokojë edhe sanksionet e reja. Për Trumpin, kjo është një mënyrë për ta vënë BE-në në vështirësi, për të theksuar mungesën e ndikimit të saj dhe për të ndihmuar mikun e Budapestit, i cili pas gjashtë muajsh do të përballet me zgjedhjet politike.
Komisioni dje u fsheh pas një ekrani simulimesh: “Presidentja von der Leyen – tha një zëdhënës – mirëpret çdo hap që çon drejt një paqeje të drejtë dhe të qëndrueshme për Ukrainën”. Ndërsa një përfaqësues që në Komision merret me këto çështje u mjaftua të shpresonte që “Trump të mos lejojë Putinin ta tradhtojë sërish. Në Alaskë, në fakt, u tradhtua, pasi pati një përshkallëzim në Ukrainë”. Fakti mbetet se në këtë takim mes dyve, nuk do të ketë as Ukrainë, as Bashkim Evropian./La Repubblica
