“Maskarenjtë lënë kokën pas të ndershmëve”
“E pra, dashurinë tënde nga ligësia s’para e dallon dot” – buzëqeshi princi. Në t’u shtoftë ajo, prit gjëmën. Mbaje mend këtë që të thashë vëllaçko… do ta urresh për vdekje pikërisht për shkak të kësaj dashurisë së tanishme”
“…ajo edhe nga ti iku… dhe e di përse? Ngaqë kuptoi sa shumë të dashuronte. E kjo ishte jashtë forcave të saj…”
“…në ato vargje bëhet fjalë, për një njeri që është i zoti në jetë të ketë një ideal; pastaj t’i besojë dhe, pasi ka besuar, të jepet pas tij verbërisht. S’ndodh rëndom kjo në shekullin tonë. Në ato vargje nuk thuhet nëse konsiston ideali i “kalorësit mjeran”, por duket açik që bëhet fjalë për një figurë të ndritur, figurë të bukurisë së pastër…. Sidoqoftë, këtë kalorës të mjerë, e pat pushtuar shpërfillja; nuk pyeste se as kush ishte dhe as çfarë bënte ajo damë. Që mjaftuar vetëm me atë që e kishte zgjedhur dhe, i kishte besuar bukurisë së pastër të saj, pastaj vetëm sa i përulej e i falej në jetë të jetëve; kjo dhe është merita e tij, që pastaj çfarëdo morali pastë ajo, duhej t’i besonte dhe të ndeshej me këdo për bukurinë e saj të kulluar. Ja pra, ta kishte ënda ta mëshiroje, në një figurë të jashtzakonshme kuptimin madhor të dashurisë…
Veç aftësia për të provuar kësi ndjenjash flet shumë, ajo flet për diçka të thellë dhe është për t’u lavdëruar… në fillim s’e kuptova këtë, e mora me të qeshur, kurse tani jam dhënë me mish e me shpirt pas tij, kryesorja – i respektoj heroizmat e tij.
“ -Sa leshko që je! Të gjithë të mashtrojnë, të gjithë ta hedhin… Si s’ke turp që iu beson? Si s’e sheh që po bëjnë me ty ç’a ua do qejfi? (Lizaveta drejtuar princ Mishkinit)
-E di që, në ndonjë rast edhe më kanë gënjyer – foli pa qejf e me gjysmë zëri princi.
-E di, dhe iu beson përsëri! Çudi e madhe! Po nejse, nga ty ç’nuk pret njeriu. Unë ç’kam që habitem? Po pse, a ka parë bota një si ty?”
“Mungesa e origjinalitetit, në mbarë botën është quajtur në çdo kohë, tipar kryesor dhe rekomandim i sigurt i njeriut të zot dhe praktik; as më pak e as më shumë: 99% e njerëzve kanë një mendim të tillë, 1% e tyre mendon ndryshe. Shpikësit dhe gjenitë, thuajse kurdoherë, në fillim të veprimtarisë së tyre (por shumë shpesh edhe në fund) janë mbajtur nga shoqëria për njerëz të lojtur.”
“ Princi të habiste me vëmendjen tejet të përqëndruar deri në naivitet, me të cilën ndiqte çdo bisedë që i interesonte. Edhe përgjigjet që jepte, kur e pyesnin – po ashtu të habisnin. Tërë qënia e tij, madje dhe pozicioni i trupit, e shprehnin këtë naivitet, këtë besim të verbër, ku përjashtohej do mundësi për nënqeshje apo ironi”
“- E di që vetë Natyra më ka fyer… kam lënguar 24 vjet. Po iki, ja tani…sidoqoftë… në shoqëri jam i tepërt… s’e kam nga sedra që flas kështu… kam menduar shumë këto 3 ditë dhe…e kam vendosur, do ua bëj të ditura idetë e mia, me sinqeritet dhe fisnikëri. Janë ca ide, ide të larta, për të cilat nuk flas dot sepse, i bëj të tjerët për të qeshur; Princi Sh. sapo ma kujtoi këtë… nuk kam shprehje, as ndjenjën e masës nuk e kam, fjalët që them nuk janë të zonjat të shtjellojnë mendimet që kam, e kjo i poshtëron idetë. Ndaj dhe nuk kam të drejtë… O, pastaj jam si shumë dyshimtar. Ja në këtë shtëpi këtu, mua s’kanë pse më fyejnë, më duan më shumë nga ç’e meritoj por, jam i sigurtë që pas asaj lëngate 20 vjeçare diçka ka mbetur tek unë, pra, s’kam si të mos i bëj të tjerët të qeshin… qoftë ndonjëherë…kështu apo jo?” (fjalë të princ mishkinit)
….
Të gjithë dukeshin të shokuar…këtu dhe zuri fill një ngjarje tjetër e çuditshme.
– E pse i thoni të gjitha këto? – u hodh e tha Agallja. – E pse ua thoni këtyre? Këtyre! Këtyre! Askush nga këta nuk i meriton ato fjalë. As te gishti i këmbës nuk u vijnë këta që janë këtu! Ju jeni më i ndershmi, më fisniku, më i miri, më i mençuri, se të gjithë! Këta këtu nuk janë të denjë as shaminë që keni rrëzuar t’ua ngrejnë… E përse e poshtëroni veten para tyre? E përse jenë zgërlaqur asisoj, nuk keni as pikën e krenarisë?
“Fytyra e asaj gruaje (Nastasias), qe për princ Mishkinin një torturë e vërtetë… Në fytyrën e saj kishte lënë gjurmë të pashlyeshme vuajtja e pazakontë; ajo mbresë e përvuajtjes nuk iu shlye më kurrë princit nga kujtesa, iu ndërmend edhe tani; madje, edhe në përmasa më të mëdha… Për shprehjen e këtij tmerri s’arrinin fjalët. Tanimë nuk kishte as pikën e dyshimit: ajo grua ishte çmendur! Kishte arsye të mendonte kështu. Princi po provonte atë ndjenjë që provon një i dashuruar pas një gruaje, kur e sheh prapa hekurave, të lidhur me vargonj, të shtrirë nën goditjet e xhelatit.”
“- Instinkti i vetmbrojtjes është një ligj i madh i njerëzimit…
– E kush ua paska thënë këtë? – thirri Eugjeni- Që ajo është ligj ajo dihet, por, vepron po me atë forcë sa edhe ligji i shkatërrimit, madje edhe i vetshkatërrimit. Pse vetëm ligji i vetmbrojtjes na qenka më i plotfuqishmi?
-… Është e vërtetë, ligji i vetshkatërrimit dhe ligji i vetmbrojtjes në botë janë njëlloj të fuqishëm”
“Vërtetë që ishte ajo, e shihte për herë të parë pas ndarjes, diçka po i thoshte, ndërsa ai vetëm e shihte dhe heshte. Zemra i qe mbushur plot e përplot me mall, gati po i pëlciste nga vërshimi i ndjenjës. Kurrë nuk do ta harronte këtë takim, sa herë që do ta kujtonte më pas, do të provonte po këtë tepri ndjenjash. Ajo u lëshua (Nastasia), si e fandaksur në gjunjë para tij, mu aty në rrugë, ai u zbraps i trembur dhe i habitur, ajo i mori dorën që t’ia puthte, njëlloj siç e kishte parë në ëndërr, lotët rrëzellenin në qerpikët e saj të gjatë.
– Ngrehu! Ngrehu! – i tha princi me një psherëtimë të ngjeshur.
– A je i lumtur? Je?- e pyeti- Më thuaj vetëm një fjalë, je i lumtur tani? Ja, sot, këtë çast, je i lumtur? … Nesër do të nisemi, siç më urdhërove. S’kam për të…. Të shoh për herë të fundit, të fundit! Për herë të fundit fare!
…nuk ngopej duke e parë, dorën ia shtrëngonte në të sajat.
