Ajo ishte tepër e re dhe nuk mendonte që të lidhej aq shpejt.
Ai, në atë qytet kishte ardhur nga larg, por rastësia i kish njohur me njeri- tjetrin.
Në fillim Ajo mendonte se Ai nuk dinte çfarë këkrkonte, pasi iu dha i tëri, me mish e me shpirt.
– Dashuria, i thoshte ai, të bënë të flasish edhe mbroçkulla, mos ma vër re.
Ai i kishte folur shumë pak për veten e tij, për trevat nga kish ardhë, për zakonet, traditat.
Për tridhjetvjetorin e lindjes, vendosi që ti bënte një surprizë, ta çonte në vendin e lindjes së tij.
Teksa ulej aeroplani dukej sikur krahët do të rrëshqisnin mbi ujë. Një zhurmë e lehtë u dëgjua kur rrotat prekën tokën, pastaj një duartrokitje.
Aeroporti ishte në buzë të detit, nja dy kilometra më tutje vinte mali.Aeroplanët uleshin e ngriheshin nga i njëjti drejtim. Rruga për në qytezën e largët ishte me kthesa të shumta dhe kalonte përmes malit të thepisur. Sa më shumë që i largoheshe qytetit, aq më poshtë ulej deti. Tek-tuk një tis mjegullë vishte xhamat e makinës.
– Mos u mërzit, rruga është e gjatë por do të mbrijmë para se të errësohet, ndryshe do të jemi nesër në mëngjes.
– A keni kohë pa ardhur ?
– Është hera e parë që vij.
– Si është hera e parë që vini, nuk e kuptoj.
– Kam ikur kur isha dhjetëvjeç dhe nuk jam kthyer asnjëherë.
– Si është e mundur?
Ai, nga vetja krejt i harruar, vazhdoi mendimin:
– Ndoshta nuk do më njohin. E megjithatë unë atje jam lindur.
Heshti një copë herë e shtoi,
– A i shikon valët e detit. Ato vijnë që nga larg, shtyjnë njera tjetrën, përplasen në shkemb dhe kthehen në hiç. Ashtu edhe unë, si këto valët e detit jam. U përplasa në vite, brodha qytete e shtete, u enda metropoleve dhe më në fund u ktheva këtu. Unë këtu nuk jam nje hiç, por në fund të fundit do të iki një ditë. Do uroja që të më kujtoje …. Dhe, atëherë, unë do të vij aty pranë bashkë me dallgët e detit, ashtu si dikur, me humor. Kjo është jeta. Njeriu që kur lind mendon se do vdes. Ashtu si lindja edhe vdekja është jetësore.
– Ti ndonjëherë fletë budallëqe.
Ajo vetëm e dëgjonte dhe mendonte, ndoshta ka të drejtë.Ai ka ikur që fëmijë, ka emocione dhe mall.
Sa më shumë që i afrohej vendlindjes, aq më shumë i afrohej fëminija.
– Ç’ fëmini e bukur dhe e madhërishme!, mërmëriti ai.
Mezi e priste të arrinte atje ku ishte lindur ku kishte belbëzuar për herë të parë, ku kishte shqipëtuar fjalët “ba” dhe “ma”.
Të paralindurit e tij kishin vdekur, bashkëmoshatarët kishin ikur për një jetë më të mirë. Nga më të vegjlit nuk njihte asnjerin prej tyre. Ata e njihnin që të gjithë, jo vetëm atë, por të tërë të ikurit e tjerë. Dhe tani ai kthehej aty vet i dytë.
Ai kish lënë pas shumë vite, kishin difernecë midis njeri tjetrit. I ndanin dhe bashkonin shumë gjëra. Nuset dhe vajzat e qytezës të sapoardhurën e shikonin me zili , madje nuk mund të fshihej edhe kërshëria. Dikush prej tyre ndoshta kish ëndërruar që të bëhej nusja e tij, por ai iku herët dhe nuk ishte bërë i gjallë.
– U ktheve bir, i tha komshija e dikurshme, shtëpia është ashtu si e ke lënë.
– Do doja që të hyja brenda.
– Hyrë, ajo pa çelës është, sot e kam pastruar. Shko bir në shtëpinë tënde përsëriti ajo, aty ke kujtimet e tua, ke fëmininë.
Mbi bufenë e vjetër me dru arre ndodhej llampadari i dikurshëm. Aty ishte edhe kallamari, aty ishte edhe shishja e bojës, e tharë. Në etazher ishin librat dhe fletoret. Në dhomën tjetër që dritarja vështronte nga deti ndodhej krevati i tij i rregulluar si atëherë, mbuluar me velënxën e bardhë. Një palë shapka të vogla preheshin tek fund i krevatit. Nga ajo dritare, natën vështronte vaporrat, aty dëgjonte sirenat e tyre. Mëngjeseve priste të vinte dielli. Aty, ai lodronte me dallgët, me valët e detit.
Një vegim fluid i trazoi shpirtin:
“Sa ëndrra të bukura që shikoja, ëndërroja të bëhesha detar, të lundroja përmes stuhive, por jeta ndryshon rrugës”, mendoi.
Ai ishte i zhubrosur në mendime. Herë-herë sytë e tij merrnin gjyrën e detit kur perëndonte dielli dhe kur mërzitej ato merrnin gjyrën e qiellit kur nis shtrëngata.
Ndërsa ajo ndjehej e befasuar nga peisazhi i vendit përreth.
– Unë tani jam duke shikuar sytë e tu, vështrrimi ytë më duket si një ëndërr e çmendur, dehëse, mrekullohem që të kam pranë, në vend të ajrit thith dashuri.
– Mos ki frkië, je me mua. Ti je rritur në një vend tjeter. Për gëzimin tim erdhe në këte vend të kreshptë. Unë dua të të bëjë të lumtur, por nuk e di në se kam aq forcë.
– Unë e lumtur jam.
– Jo, njeriut të lumtur i qeshin sytë, i qesh gjithë qenia, lodron me dallgët e nuk mbytet, ti e ke frikë detin.
– Njeriu në jetë thurr vetëm ëndrra të bukura, por ja që deti, dallgët, stuhia këtu qënkan disi të frikshme.
– Ashtu është, çdo gjë e frikshme është edhë më e bukur, është si lulja në greminë.
– Lum ai që e kap, u përkëledh ajo.
– Interesant, kërkon atë qe nuk e ke dhe humbet atë që e ke, gjithë jetën në kërkim dhe vazhdojmë të ecim deri sa më në fund vitet shkërmoqen.
– Materia nuk zhduket, por transformohet, qeshi ajo.
– Kam qënë nxenës i dobët në shkencat ekzakte, ashtu siç ke qënë ti në letërsi.
– Unë nuk kam qënë e dobët në letërsi, por shumë gjëra i kam harruar, pasi kam kohë që nuk lexoj romane, ndërsa poezinë e kam inat.
– Do më pëlqente që të mos harroje si e rritur, por të harroje si e vogël.
– Ç’ndryshim ka, harresa është harresë.
– Harresa e të rriturve të vret, të rëndon në zemër. I rrituri harron me vetëdije dhe duket sikur qëllimi errëson arsyen.
– I rrituri harron se duhet të harroj dhe kujtohet gjithmonë pse duhet të harroj. Ashtu siç do më pëlqente ti vogëlushja ime që të mos qeshje si e rritur por si fëmijë.
Mendja e atij lordonte gjetkë.
– Ti nuk harron ndonjëherë?, pyeti ajo.
– Mund të mos mbaj mend asgjë por jo kur jam njohur me ty.
Ai e adhuronte, ndërsa ajo ishte pothuajse shumë e kujdesshme në mendime, nuk shfaqte gjithë pjesën e ndritëshme të saj.
Çatia ishte e ngarkuar plotë e përplotë me dëborë. Dëgjohej vërshëllima e erës dhe një krisje e lehtë e trarërve e thyente heshtjen. Një llampë me vajguri qëndronte mbi qemerin e parmakut të oxhakut. Drita që lëshonte fitili reflektohej në pasqyrën e llampës dhe përplasej mureve, ndërsa rrethi i qelqit hidhej në tavan. Aty shikoje një botë të shtrembër, figura mistike, kuçedra, lubi, ëngjëj, që rrrinin pranë e pranë. Por errësira për rreth e mblidhte atë harkë drite sa dukej sikur një litar do i mbyste të gjitha përfytyrimet që shfaqeshin në tavanin me dërrasa pishe.
Ajo nuk rreshtëte së vështruari nga dritaria. Pushuan bubullimat dhe andej nga perëndimi u hap një copë e qiellit. Hëna laronte midis reve si një vajzë lozonjare. Poshtë në det notonin disa yje, që dukej sikur luftonin me dallgët për të dalë në breg.
Nga thellësia e territ, vinte një melodi e mbytur. Zëri i vajzës pak i dridhur, diku ngrihej e herë ulej, të kujtonte një këngë mërgimi a vaji.
Ajo mundohej t’i kapte fjalët, por nuk mundej.
– A e dëgjon një vajzë që këndon.
– Po, e dëgjoj.
– Mos të këndon vallë ty.
– Nuk e di, mundet edhe mua. Këtu vajzat janë shumë te mira, të bukura. Ato nuk martohen larg.
Asaj nuk i erdhi mirë .
– Si duket unë jam e tepërme këtu.
– Jo, ti je më e mrekullueshmja vajzë në botë. Vetëm ti bënë përjashtim. Ti nuk e di se ç’farë mendojnë ato.
– Kush ato ?
– Vajzat e këtushme.
– Ato ty të shikojnë si perëndi, ndonjera edhe mund te thotë. Ç’farë ka të veçantë ajo nga ne?!.
– E ku qëndron e veçanta ime ?.
– E di vetëm unë.
Zëri vazhdonte të dëgjohej më qartë.
“Presëm djemtë të vijnë nga larg,
I presim ne, ata nuk vijnë,
Zemra ne na digjet flakë,
E varrosim këtu rininë.
I presim por ata nuk vijnë.
Kur vijnë na kanë harruar,
emrin dhe fytyrën ne,
Ata vijnë të martuar,
Presim që të vijnë nga larg,
Presim burrin, presim djalin,
Deti nuk e shuan mallin.
…………………………….”
Kënga dëgjohej larg. Valët e detit që përplaseshin pas shkëmbinjëve dukeshin sikur duartrokisnin vajzën që këndonte.
– Këngë e dhimbëshme, tha ajo.
– Ajo është këngë e vjetër. Në këto brigje burrat iknin, merrnin detin. Djemtë sa vinin brisk në faqe nisnin rrugët e kurbatit. Këtu ka pakë njerzë, burra te moshuar, gra veshur me të zeza, vajza që presin të bëhen nuse e nëna. Dikur prisnin që të ktheheshin vaporrët, prisnin në majë të shkembit kush ta shikonte e para, ndërsa tani presin një letër a një telefonatë nga larg. Eshtë histori e lashtë e ketij vendi. Dalëm , u hap koha, vazhdoi ai.
– Ku të shkojmë?
– Në klub.
Ajo vështroi orën, ishte mezi i natës.
– Mos është vonë, ora po shkonë dymbedhjetë dhe klubi mund të jetë mbyllur.
– Jo, atje duhet të jenë të gjithë të njohurit e mi, më presin.
– Ku e di ti që të presin ?
– Më kujtohet kur isha fëmijë dhe sa herë që vinte ndonjeri nga larg, mblidheshim në mbrëmje tek klubi.
– Ndoshta kanë mdryshuar kohët.
– Jo, këtu i ruajnë traditat.
– Shkojmë atëherë por mos është ftohtë.
– Eshte pak ftohtë, por je me mua.
Ajo e vështroi në sy, i hodhi duartë rrethë qafës e puthi forte dhe i tha:
– Të kam shpirt.
Klubi midis xhades dhe bregut të detit qëndronte gjatë gjithë kohës hapur, por nuk frekuentohej aq shumë. Atë natë pothuajse ishte plot. Një tavolinë në krye të klubit pranë oxhaku ishte e lirë.
Të sapoardhurit, i përshëndetën me kokë të gjithë të pranishmit . Një vajzë rrethë të gjashtëmbëdhjetave me nishan në faqen e majtë qëndronte në këmbë, u buzëqeshi dhe i drejtoi për tek tavolina e lirë.
– Prit, i tha ai, unë dua të njihem me të gjithë.
Ju dha dorën me radhe, në çdo tavolinë dhe u prezantua me ta.
– Besoj se ju ka thënë kjo vajza, ju sot jeni të ftuarit e mi, për të respektuar mikeshën time qe ka ardhur nga larg. Kjo nuk e di sa njerzë të mirë jeni ju, prandaj e kam sjellë këtu, që t’ju shohë nga afër , duke njohur juve, do njoh edhe mua.
Një grua e moshuar, u çua nga tavolina shkoi drejt tij, e puthi .
– Të kujtojmë qe të vogel, je rritur e je bërë burrë, të prisnim të vije.
– Ja që u ktheva.
– Ke bërë mirë qe na ke sjell edhe këtë vajzën e bukur, tha me humor një shok i tij i fëminisë, që i vogël ke patur shije.
Shpërtheu një e qeshur dashamirëse.
Një burrë i përcëlluar në fytyrë u tha :
– Rrini këtu me ne, ka vend plot.
Ashtu bënë, u bashkuan katër tavolinat dhe dhe u ulën përqark tyre.
Ishin pesë burra, dy djemë te rinjë, një grua e moshuar, tre nuse dhe vajza që shërbente si kamariere dhe në banak, gjithësej pesëmbjedhjetë vetë me gjithe çifitin e ardhur nga larg.
Nisi një bisedë e gjallë e miqësore.
– Ule atë televizor, tha burri me vranja në fytyrë, do llafosemi me njeri tjetrin, por ju , dhe iu drejtua femrave , mos ma ngocmoni shumë këtë bukuroshen.
Vajza me nishanin në faqe uli zerin e televizorit, mori një karrike, e vendosi pranë të panjohurës, i hodhi dorën në qafë dhe e puthi në faqe.
– Qënke shumë e mirë, sa ditë do të rrini ?
– Nuk e di, ndoshta nesër në mëngjes ose nga dreka do të ikim.
– A do vini prap ?
– Nuk e besoj.
– Hajdeni, ne të presim.
Vendasit treguan për të ikurit e të mbeturit, për të moskthyerit asnjëherë që kur kishin ikur dhe që ata nuk i kishin harruar. Ata i kujtonin që të gjithë.
Kur u kthyen në shtëpi, qielli ishte hapur por të ftohtit të priste fytyrën.
– Janë njerzë të mirë dhë nuk i bezdisin të huajtë.
– Edhe ti i mirë je.
– Jo si ata, ata janë vërtetë të mirë, unë jam infektuar me jetën e qytetit. Ata janë të çveshur nga ato prapësi që ne mësojmë në jetën e zhurmshme e aq të egër.
Ishte e lodhur, e zuri gjumi.Ai rrinte pranë saj dhe e kundronte ; qerpikët e gjatë ngadalë po fshihnin dy sy të bukur, ishte me të vërtetë një ëngjëll.
Një rreze e vakët që hyri vjedhurazi nga e çara e kanatës së dritares njoftoi se erdhi mengjesi.
U zgjua si zakonisht, herët, ndërsa ajo flinte ende.
I ledhatoi flokët, i puthi sytë dhe me një zë të lehtë i tha :
– Edhe njëqindë vite të lumtuara ti ëndrra ime.
Ajo çeli sytë përgjysmë dhe vuri re që dita kishte ardhur.
Ai i mori dorën dhe i vendosi një kuti të vogël, dhuratën e ditëlindjes. Ajo e hapi , ishin një palë vathë, një varëse dhe një byzylyk me gurë perle origjinale.
U befasua.
– Ku e di që sot kam datëlindjen ?
– Më ke treguar kur kemi pirë kafenë e parë bashkë. Në universitet kemi marrë disa leksione edhe për diplomacinë. Profesori adhuronte një shoqen tonë të kursit, edhe ajo e pëlqente. Një ditë kur hymë në auditor, në dërrasën e zezë ishte shkruar : « Gëzuar ditëlindjen zeshkanes me sy bojëulliri ». Ne e morëm me mend që e kishte shkruar profesori. Ai na tha, diplomat i mirë është ai që mbanë mend datëlindjet e zonjusheve dhe harron të tijën. Si duket e kishte për moshën.
– Po zeshkania ç’farë tha ?
Për të dalë nga situata, nje mistrec që rrinte në tavolinë me studenten, iu përgjigj :
– Faleminderit profesor, në emrin e tavolines, te auditorit dhe me gjerë . Kaloi me të qeshur.
– Po tani ç’bëhet me ata.
– Ajo u lidh me një milioner, kontabandist armesh.
– Po ai ?
– Ai nga zhgënjimi u gjet i vdekur ne dhomën e tij të hotelit, thanë vrau veten.
– Ç’tragjedi o Zot, tha ajo dhe bëri kryqin. Unë nuk do ta vrisja kurrë veten për dashurinë, po ti do e bëje ?
– Ai e bëri, e donte me të vërtetë shumë, mvaret nga koncepti qe ka secili për dashurinë, por bëju gati të dalim.
Ajo i vendosi perlat, u pa në pasqyre dhe i shkeli syrin .
– Kur ti shkel syrin, shkrep mijëra yje.
– Po ty.
– Mua më ke rrëzuar nga qielli, por kujdes mos më rrëzosh nga kali.
– Pse nga kali ?
– Do udhëtojmë me kal.
– Ku do shkojmë?
– Lart në shpella.
– Sa bukur !
– E di si më duket, sikur fluturoj mbi Pegaso, sa bukur !, përsëriti ajo.
– Bukuria jote e laton këtë vend të ashpër , shikoje, qielli e ndali stuhinë, deti i zbuti dallgët, me ardhjen tënde këtu e diellzove vendin, ti s’e merr me mend sa të dua.
-Ruaj pak edhe për nesër.
Një gurë i madhë që qëndronte në këmbët e malit dukej siku nga çasti në çast do të rrokullisej e do të merrte gjithçka përpara, pastaj do dergjej në fund të detit si shokët e tij.
Kushdo që shkelte për herë të parë në ato treva, ai u shfqej frikshëm. Sertësia e vendit, deti, mali, gurët, shpellat, honet, greminat, të bënin të ndjeheshe më trim, të burrëronin para kohe.
– Kam frike se mos bije ai guri dhe na e prish lumturinë.
Ai qeshi.
– Pse qesh, shiko sa i tmerrshëm që është.
– Ai ka mijëra e mijëra e mijëra vjetë atje dhe ashtu krenar, ai pret nuset e bukura që vijnë në krahinën time.
– Ku do shkojmë tani?
– Do shëtisim rreth shkëmbinjve.
Kur mbrijtën tek vendi, njeri prej tyre ishte tepër i lartë dhe me strehë .
– Ky quhet “Shkëmbi i bletëve”
– Mos me ço atje se na pickojnë bletët.
– Bletët rrinë poshtë shkembit, atje ato ndertojnë hojet dhe mjalti i tyre nuk mund te merret nga kushdo. Shumë pak njerzë zbresin me litarë nga maja e shkembit, lëkunden deri sa i afrohen fundit të strehës, me njerën dorë kapin gërxhin dhe me tjetrën vjelin mjaltin, pastaj i terheqin nga lartë.
– Sa gjë e frikshme.
Duke shikuar lart, ne faqen e murit ishin disa gërma, u afrua dhe nuk u besoi syve.
– Shikoje, thirri ajo, atje është shkruar emri yt, kush e ka gdhendur ?
– Unë, kur kam qënë fëmijë.Kur mbusha dhjetëvjeç, zbrita për herë të parë dhe të fundit me litar nga lart, gdhenda emrin e mbiemrin, pastaj mora rrugët e kurbetit. Ky jam unë, jam i gdhendur këtu. Ndonse në atë metropol aq të zhurmshëm jam marrosur pas një ëndrre të çmendur, mendja qëndron këtu, lodron me valët e ngitet sipër në qiell e përzihet me retë. Pra, ti vogëlushja ime unë jam i trazuar.
Ajo e dëgjonte me vëmendje.
– Krenohem që kam ardhur me ty. Mos harro është pasioni ai që na bënë të ëndërrojmë, të shpresojmë.
– Ti më shumë ëndërron apo shpreson, e ngacmoi ajo.
– Kur jam vetëm ëndërroj, kur jam me ty shpresoj.
– Ku qëndron ndryshimi ?
– Kur ti të jesh larguar, unë do mësohem me vetminë por do mrekullohem nga një ëndërr e dikurshme, bukuria e syve të tu do më shoqëroj dhe atëherë në rrëpirën e mendimeve do gjejë qetësi, ky është ndryshimi.
– Pse mendon kështu?
– I’a lëmë kohës.
Ajo shpalosej si një mrekulli.
