Fragment Nga Romani..”Prilli I Thyer” -“Nga Ismail Kadare “

Kishte disa orë që ecte pa pushim dhe i dukej se nuk po ndiente lodhje, përveç një mpirje te gjunjët. Vazhdonte të curiste shi, por pikat ishin më të rralla, si-kur dikush të kishte bërë një tëharrje në rrënjët e re ve. Gjorgu ishte i sigurt se kishte dalë nga krahina e tij dhe ecte nëpër një krahinë tjetër. Pamja ishte pothuaj-se po ajo: maie që ngriheshin prapa supit të njëri-tjetrit me një kureshtje të ngrirë dhe katundthe që ngjanin si të pagojë. Përballë tij po vinte një grup i vogël malëso-rësh dhe ai pyeti se a ishte larg kulla e Oroshit dhe a ishte në rrugë të drejtë për atje. Ata i thanë se rrugën e kishte mire, por, në qoftë se donte të mbërrinte atje pa rënë nata, duhej të shpej tonte. Ndërsa i flisnin, ata shikonin me bisht të syrit shiritin e zi të mëngës së tij dhe, sic duket, për shkak të atij shiriti, i përsëritën dhe një herë se duhej të shpejtonte.

Do të shpejtoj, do të shpejtoj, tha me vete Gjorgu me një farë hakërrimi. Mos u bëni merak, do të arrij ta paguaj taksën pa rënë nata. Pa e kuptuar as vetë pse, për shkak të hakërrimit të befasishëm, apo thjesht për të vënë në vend këshillën e udhëtarëve të panjohur, ai kishte shpejtuar vërtet hapat. Tani ishte vetëm “fare në rrugë, nëpër një pllajë të ngushtë, plot gjurmë rrëkesh të vjetra që, kushedi pse, nuk ngjalleshin më as në një dite të tillë shiu. Gjithçka përreth ishte e shkretë dhe e lënë djerr. Atij iu duk se dëgjoi hungërimën e një bubullime të largët dhe ngriti kokën. Një avion -i vetmuar fluturonte ngadalë midis reve.

Një copë herë, krejt i mrekulluar, ai ndoqi me sy i’luturimin e tij. E kishte dëgjuar se mbi krahinën fqinje kalon te një herë në jave aeroplani i pasagjerëve, që lidh-te Tiranën me një shtet të huaj, tutje në Evropë, mirëpo nuk e kishte pare kurrë. Kur avioni u zhduk midis re ve, Gjorgu ndjeu një dhembje në qafë dhe vetëm atëherë e kuptoi se ai e ki-shte ndjekur një copë herë të gjatë fluturimin e tij. Avio-ni la prapa vêtes një boshësi të madhe dhe Gjorgu pa-dashur psherëtiu. Ai ndjeu befas uri. Kërkoi me sy rreth e rrotull ndonjë trung peme apo ndonjë gur ku mund të ulej për të ngrënë copën e bukës dhe gjizën që kishte marrë me vete për rrugë, por nga të dyja anët e rrugës ishte vetëm djerrina me gjurmët e rrëkeve dhe asgjë tjetër. Të eci dhe pak, tha me vete. Dhe vërtet, pas një gjysmë ore dalloi që larg çatinë e një hani. E bëri gati me vrap rrugën gjer te porta e tij, qëndroi një grime te pragu, pastaj hyri brenda.

Ky ishte një han i zakonshëm, si gjithë bujtinat e malësisë, me pullaz shumë të pjerrët për të rrëshqitur dëbora, me erë kashte, me kthinë të madhe të përbashket dhe pa ta-belë. Anash një tryezë të gjatë prej dru lisi plot shenja të djegurash, mbi ca ndenjëse të gdhendura po prej dru lisi, ishin ulur ca bujtës. Dy prej tyre kishin përpara nga një vorbë me fasule dhe po hanin me shpejtësi. Një tje-tër kishte vënë kokën midis duarve dhe vështronte dho-gat e tryezës me ca sy të humbët. Ndërsa po ulej në një nga ndenjëset boshe, Gjorgu ndjeu tytën e pushkës t’i prekte dyshemenë dhe e hoqi armën nga supi. Ai e vuri atë midis gjunjëve, pastaj, me një lëvizje të qafës, rrëzoi mbi shpinë kapuçin e qullur të xhokes.

Pas kurrizit ndjeu praninë e njerëzve të tje-rë dhe vetëm atëherë vuri re se në të dyja anët e shkallës që të conte në katin e dytë, të ulur mbi lëkurçe të zeza dhe mbi torba prej leshi, rrinin malësorë të tjerë. Disa prej tyre, ashtu të mbështetur sic qenë pas mûrit, hanin bukë misri me gjizë. Gjorgu u mat të ngrihej nga tryeza dhe ashtu si ata të nxirrte nga torba buken dhe gjizën e vet, por në atë çast era e fasuleve i ngacmoi hundc’n dhe ai ndjeu një dëshirë të papërmbajtshme për të ngrënë një pjatë fasule të nxehta. I ati i kishte dhënë një grosh, për ta pasur për çdo rast gjatë udhës, por Gjor-gu vetë nuk e kishte të qartë nëse mund ta prishte vërtet groshin, apo duhej ta kthente në shtëpi të pathyer. Ndërkaq hanxhiu, që Gjorgu gjer atëherë nuk e kishte vënë re, se nga mbiu përpara tij.

— Për në kullën e Oroshit? — pyeti ai.

— Nga vjen?

— Nga Brezftohti.

— Atëherë duhet të kesh uri. Do gjësendi? Ishte një hanxhi i hollë e shtrembanik, pa dyshim hileqar, mendoi Gjorgu, sepse, ndërsa po i thoshte «do gjësendi», në vend që ta vështronte në sy, i shikonte shenjën e zezë në mëngë, sikur t’i thoshte: ti që po shkon të paguash pesëqind groshë për vrasjen që ke bërë, s’bëhet kiameti po t’i prishësh nja dy në hanin tim.

— Do gjësendi? — përsëriti pyetjen hanxhiu, duke i hequr më në fund sytë nga mënga e Gjorgut, por pa i përqendruar mbi fytyrën e tij, por diku anash, në kra-hun e kundërt.

— Një tas fasule, — tha Gjorgu.

— Sa kushton? Buken e kam vetë.

Ai e ndjeu që po skuqej, por ishte. i detyruar ta bënte pyetjen. Për asgjë në bote nuk do të cenonte parët e taksës së gjakut.

— Një çerek groshi, — tha hanxhiu.

Gjorgu mori frymë i lehtësuar. Hanxhiu i ktheu shpinën dhe, kur erdhi prapë me tasin e drunjtë të fa-suleve në dore, ndërsa po ia vinte atë përpara, Gjorgu vuri re se ai ishte i vëngër. Si për të harruar gjithçka, Gjorgu uli kokën mbi tasin e fasuleve dhe nisi të hante me shpejtësi.

— Do një kafe? — i tha hanxhiu, kur erdhi të merrte tasin bosh.

Gjorgu e pa në sy si i trullosur. Sytë e tij dukej si-kur thoshin: mos më merr më qafë, o bujtinar. Une kam vërtet pesëqind groshë në qese, por më mire do të jepja kokën (o zot, tha ai me vete, po koka ime pikërisht kaq do të kushtojë pas… tridhjetë ditësh, madje jo pas tridh-jetë, por njëzet e tetë ditësh), pra më mire do të jepja… para kohe… kokën, sesa një grosh nga qesja e kullës së Oroshit. Por hanxhiu, sikur ta kishte kuptuar ç’bluante në mend je, shtoi:

— Është fare lire, dhjetë qindarka.

Gjorgu bëri «po»- me kokë, me një farë padurimi. Hanxhiu, duke lëvizur shtrembtazi midis ndenjëseve dhe tryezës, diçka hoqi prej saj, diçka solli, pastaj u zhduk përsëri për të ardhur më në fund me filxhanin e kafesë në dore.

Gjorgu ishte akoma duke rufisur kafenë, kur në han hyri një grumbull i vogël burrash. Nga trazimi që shkaktoi hyrja e tyre, nga kthimi i kokave të njerëzve dhe nga mënyra se si hanxhiu shtrembaluq u doli për-para, ai e kuptoi se të porsaardhurit duhej të ishin nje-rëz të njohur në krahinë. Njëri prej tyre, ai që ecte mi-dis, ishte një burrë jashtëzakonisht i shkurtër, me një fytyrë të ftohtë, të bardhë. Pas tij ecte një njeri veshur qytetarçe në një mënyrë krejt të çuditshme, me një xha-ketë me katrorë dhe me pantallona-qillota të futura në çizme. I treti kishte një fytyrë nga ato që mospërfillja duket sikur ua rrumbullakos tiparet, dhe sytë ua bën si të ujshëm. Megjithatë u kuptua menjëherë, se vëmendja e të gjithëve u përqendrua te burri i shkurtër.

Ali Binaku, Ali Binaku», dëgjoi Gjorgu të pëshpë-ritej përreth. Ai vetë shqeu sytë, sikur të mos e besonte se ndodhej në një han me shkoqitësin e famshëm të ka-nunit, emrin e të cilit e kishte dëgjuar qysh në vegjëli.

Hanxhiu, duke lëvizur shtrembtazi, i priu grupit të vogël në kthinën fqinje, të caktuar, me sa duket, për bujtësit më të nderuar.

Njeriu i shkurtër shqiptoi nëpër dhëmbë një për-shëndetje për të gjithë dhe, pa kthyer kokën as djathtas as majtas, eci pas hanxhiut. Ndihej menjëherë që ai ishte i ndërgjegjshëm për famën e vet, mirëpo kjo, për çudi, nuk i shoqërohej me ndonjë shenjë kapadaillëku, gjë e zakonshme sidomos për njerëzit e shkurtër, kur bëhen të famshëm. përkundrazi, në lëvizjet e tij, në fytyrën, e si-domos në sytë, kishte një lodhje të qetë.